Prof. Dr. Salih SOMUNCU

?OCUKLARDA TEKRARLAYAN ?DRAR YOLU ENFEKS?YONLARI

?ocuklarda g?rülen idrar yolu enfeksiyonlar? olu?um mekanizmas?, hastal???n seyri, b?breklerde olu?turdu?u hasar ve tedavi ?ekli y?nünden kendine has ?zellikler g?sterir. ?drar yolu enfeksksiyonu tan?s? konan ?ocuklar?n hemen hemen yar?s?nda altta yatabilecek do?u?tan gelen bir üriner (bo?alt?m) sistem anomalisi saptanmaktad?r. Bu yüzden ?ocuklarda idrar yolu enfeksiyonunun de?erlendirilmesinde güncel yakla??m, ilk enfeksiyonun ard?ndan de?erlendirmeye ba?lanmas? gerekti?i y?nündedir. ?ünkü deneysel ve klinik ?al??malar?n verileri, tek bir enfeksiyonun bile b?brek dokusunda hasarlanmaya neden oldu?unu g?stermi?tir. B?brek dokusunun hasarlanmas?, tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu ge?irenlerde, tek bir enfeksiyon ge?irenlere nazaran ?ok daha yüksek oldu?u saptanm??t?r. B?brek iltihab? ile b?brek dokusunun hasarlanmas? (nedbele?mesi) aras?nda do?ru orant? oldu?u bilimsel ?al??malar ile kan?tlanm??t?r. B?brek dokusunda olu?an bu hasarlanma, ilerideki y?llarda hipertansiyon ve b?brek yetmezli?i ile bireyleri kar?? kar??ya b?rakabilmektedir. Bu yüzden ?ocukluk ?a??nda ge?irilen her idrar yolu enfeksiyonu ?nemlidir ve detayl? olarak irdelenmelidir.

Kü?ük bebeklerde idrar yolu enfeksiyonunun belirti ve bulgular?n?n a?ikar olmamas? ?o?u zaman enfeksiyonun atlanmas?na ve ilerlemesine neden olmaktad?r. Bu yüzden izah edilemeyen ate?, i?tahs?zl?k, geli?me gerili?i ve bulant?-kusma gibi durumlarda idrar yolu enfeksiyonu akla getirilmeli ve mutlaka ara?t?r?lmal?d?r. Daha ileriki ya?larda ise idrar yaparken zorlanma, ac?ma, s?k s?k idrar yapma, damla damla idrar yapma, idrar ka??rma, ani idrar yapma hissi, ate?, kar?n ve bel a?r?s? gibi belirtiler de idrar yolu enfeksiyonunun ?nemli belirtileri aras?nda yer almaktad?r.

?ster k?z olsun ister erkek olsun 5 ya? alt?ndaki ?ocuklar?n ilk ge?irdikleri idrar yolu enfeksiyonunun ard?ndan mutlaka de?erlendirilmesi ve ara?t?r?lmas? gerekir. Ara?t?rmaya ba?lamak i?in bu ?ocuklar?n ba?ka idrar yolu enfeksiyonu ge?irmelerinin beklenmesi b?breklerde geri d?nmeyecek hasarlanman?n (nedbele?melerin) ortaya ??kmas?na neden olur.

?drar yolu enfeksiyonunun tan?s?n?n konulmas?nda en güvenilir y?ntem idrar kültüründe mikroorganizman?n üretilmesidir. Bununla birlikte k?sa sürede sonu? alabilme ve kolayl?kla uygulanabilmesi nedeni ile ilk ba?vurulan y?ntem idrar analizi yani tam idrar tetkikidir.?drar yolu enfeksiyonu tan?s?nda, idrar kültürü pozitifli?inin belirleyici oldu?u, idrar analizinin sadece yard?mc? bir y?ntem oldu?u unutulmamal?d?r.

?drar analizi ve idrar kültürü ile tan? konmas? sonras?nda uygun antibiyotikle hemen tedaviye ba?lan?r. Hastal???n seyrine ve ?iddetine g?re hastaneye yat?r?larak ya da ayaktan tedavi yap?l?r. Ancak hasta mutlaka takip edilmeli ve altta yatabilecek nedenler ara?t?r?lmal?d?r.

?drar yolu enfeksiyonu ge?iren ?ocuklarda bo?alt?m sisteminin ileri tetkiklerle ara?t?r?lmas? ve g?rüntülenmesi ile b?brek ve idrar yolundaki enfeksiyona neden olabilecek üriner sistem ta?lar? saptanabilir. Yine t?kan?kl??a ba?l? olu?an b?brek hastal?klar?, vezikoüreteral reflü (VUR) denen mesaneden tekrar idrar?n b?breklere ka?mas? durumu bu ileri tetkiklerle ara?t?r?l?r. Ge?irilen idrar yolu enfeksiyonuna ba?l? b?breklerde hasarlanma (nedbele?me) durumununda mutlaka ara?t?r?lmas? gereklidir.

Düz kar?n grafisi: ?zelikle ta? hastal???n?n saptanmas?nda ?nemlidir.

Ultrasonografi: ?drar yolu enfeksiyonunun ara?t?r?lmas?nda ilk kullan?lacak tetkik y?ntemidir. Deneyimili ellerde yap?lan ultrasonografi ile idrar kanallar?ndaki geni?leme, b?brek i?i bo?lu?unda geni?leme, b?brek dokusunun kal?nl???, b?brek dokusunun yo?unlu?u, mesane kapasitesi, mesane duvar? kal?nl???, idrar sonras? mesanede kalan idrar?n saptanmas?, t?kan?kl?k olu?turan do?umsal anomaliler rahatl?kla ortaya ??kar?labilmektedir. Ancak ultrasonografi b?brek fonksiyonlar? hublot replica hakk?nda bilgi vermez.

?la?l? b?brek ve idrar yolu filmi: ?drar yolu hakk?nda hem fonksiyonel hem de yap?sal bilgiler verir. Anacak yenido?an d?neminde tercih edilmez.

Mesane grafisi: Mesanenein genel yap?s? hakk?nda bilgi verdi?i gibi ?zellikle idrar yapma veya mesanenin dolmas? a?amas?nda mesaneden geri idrar kanallar?na ve b?bre?e geri ka????n saptanmas?nda alt?n standartt?r.
Radyoaktif maddeler ile b?brek fonksiyonlar?n?n ve b?brek yap?s?n?n de?erlendirilmesi: B?breklerin fonksiyonlar?n?n de?erlendirilmesi d???nda ?zellikle b?brek dokusunda meydana gelen hasarlanman?n (nedebele?menin) saptanmas?nda alt?n standartt?r.
Bilgisayarl? tomografi: B?breklerin yap?sal durumu ve fonksiyonu hakk?nda bilgi verir ancak pahal? bir y?ntemdir.

?lk 3 ya? i?inde ge?irilen ate?li idrar yolu enfeksiyonlar? s?ras?nda b?brek dokusunun zedelenme riski yüksek oldu?undan bu ya? grubundaki enfeksiyonlar?n tedavisine zaman yitirilmeden ba?lanmas? gerekmektedir. Yap?lan ?al??malar b?brek iltihaplanmalar?n?n tedavisinde 3 günden fazla gecikme b?brek dokusunda zedelenmenin daha da artt???n? g?stermi?tir. Tedavi ba?lanmas? s?ras?nda ve sonras?nda uygun tan?sal y?ntemler ile altta yatabilecek do?umsal anomaliler ara?t?r?lmal?, zaman?nda do?ru tan? konup uygun tedavi y?ntemi belirlenmelidir.